Geprikkeld!

Een middagje lekker op het terras

Ik zit op een terrasje in de stad met mijn moeder, een wirwar aan mensen om ons heen. Ik hoor ze praten en lachen, ik ruik de parfum en deodorant die ze dragen. Ik zie mensen voorbij lopen en hoor de tasjes die ze dragen tegen elkaar aan piepen. Ook hoor ik hoe hun voeten de grond raken. Als ik om mij heen kijk, zie ik één groot palet aan kleuren. Ieder mens draagt andere kleuren kleding. De winkels zijn behangen met advertenties, gedrukt op felgekleurde posters. Op straat liggen hier en daar felgekleurde lege verpakkingen van lege producten, die mensen gewoon op straat gegooid hebben. De gebouwen om mij heen hebben allemaal andere vormen en kleuren. Ik hoor de vogels, die gezellig in de bomen zitten te fluiten. Ook voel ik de zonnestralen op mijn huid en ik voel en hoor hoe de wind blaast. De terrasjes zitten vol en mensen zitten gezellig met elkaar te kletsen en te eten. Ik hoor hun gesprekken en het bestek dat ze gebruiken tegen elkaar aan tikken. Ik ruik de geur van verschillend etenswaar allemaal door elkaar heen en ik hoor hoe de mensen om mij heen op hun eten kauwen.

Welkom in een dagje terrassen in mijn wereld!

Prikkelverwerking

Kort gezegd zijn prikkels alles wat je waarneemt met je zintuigen. Dit zijn externe prikkels (alles wat je ziet, voelt, hoort, proeft en ruikt) en interne prikkels (gedachten en emoties). Uit onderzoek is gebleken dat wij 11 miljoen prikkels per seconde waarnemen. Deze informatie moet verwerkt worden in onze hersenen. Het grootste deel van deze sensorische waarnemingen wordt gelukkig niet bewust waargenomen, zodat we niet overspoeld raken door die miljoenen niet belangrijke prikkels. Bij iemand zonder autisme worden deze dus gefilterd. Hoofd- en bijzaken worden gescheiden, waardoor onnuttige informatie buitengesloten wordt. Doordat mensen zonder autisme van nature zo’n filter hebben, hebben zij minder moeite om informatie en prikkels te verwerken. Daardoor kunnen zij zich bijvoorbeeld makkelijker concentreren, raken minder snel moe van het ondernemen van activiteiten en zijn minder snel “geprikkeld”.

Waarom ben jij nou zo geprikkeld?

Dat alle geluiden, kleuren en geuren zo hard bij mij binnen komen, komt doordat ik autisme heb. Autisme wordt ook wel een prikkelverwerkingsstoornis genoemd. Al mijn hele leven komen prikkels ongefilterd bij mij binnen. Ik heb een dunner filter die de hoofd- en bijzaken dus moeilijker kan scheiden. Daardoor komt er te veel, of incomplete, informatie mijn hersens binnen. Daardoor heb ik meer tijd nodig om informatie te verwerken en hier betekenis aan te verlenen. Pas sinds 2018 heb ik de diagnose autisme en kan ik plaatsen waardoor ik moeite heb met het verwerken van wat ik bijvoorbeeld zie en hoor. Een dagje terrassen is voor mij erg leuk en gezellig. Ik kan er dus ook echt van genieten om samen met familie of vrienden ergens een drankje te drinken, of een hapje te eten. Echter is het voor mij ook een vermoeiende onderneming en kan het soms veel stress opleveren. De gevolgen van zo’n drukke activiteit is dat als ik thuis kom, ik vaak compleet ‘gesloopt’ ben. Ik ben er dan echt aan toe om rustig op de bank iets voor mijzelf te doen, of even een powernap te nemen. Ik heb dan tijd nodig om te verwerken wat ik heb meegemaakt in een dagdeel (in dit geval een middagje op het terras zitten). Het ondernemen van een activiteit kost mij dan ook veel energie en ik raak hier sneller door overbelast.

“Stel je niet zo aan”

… we zijn allemaal wel eens een beetje moe. Natuurlijk zijn mensen zonder autisme ook wel eens moe van de dag. Echter is dit niet te vergelijken met de overprikkeling die kan ontstaan vanuit het autisme. Vaak wordt deze gebagatelliseerd, maar het is een symptoom dat serieus genomen moet worden. Overprikkeling is namelijk een ernstige vorm van stress. Als deze gedurende een langere tijd opspeelt, dan kan dit het denken blokkeren en kunnen mensen last krijgen van huilbuien, intense vermoeidheid, fysieke klachten, of een autistische burn-out. Ook kan het zijn dat iemand geïrriteerd kan reageren en niet meer goed kan functioneren in het dagelijks leven. Het is dus ontzettend belangrijk om overprikkeling tijdig te signaleren, zodat de gevolgen van de overprikkeling voorkomen, of beperkt, kunnen worden.

Hoe kan je overprikkeling doseren en verminderen?

Overprikkeling zal meestal gedurende de dag oplopen, maar er zijn wel manieren om prikkels te doseren en beperken. Persoonlijk vind ik het prettig om “schakelmomenten” in te plannen. Dat zijn momenten die ik bewust rust pak om de informatie, die ik gedurende een periode van de dag heb binnen gekregen, op mijn eigen manier te kunnen verwerken. Op zulke momenten bevind ik mij graag in de natuur, knuffel ik mijn huisdieren, of luister ik mijn favoriete muziek. Ook vind ik het op zulke momenten fijn om mij op de bank in mijn zachte dekentje te nestelen en een warme kop thee te drinken. Als ik bijvoorbeeld naar een restaurant ga, dan loop ik regelmatig even naar het toilet, om even aan de drukte om mij heen te ontsnappen. Het is maar een klein schakelmomentje, maar wel belangrijk voor mij om zo de overprikkeling te beperken. Ook tijdens bezoekjes aan vrienden of familie, pak ik even mijn moment om prikkels te verwerken. Dit doe ik door bijvoorbeeld even buiten een luchtje te scheppen. Verder helpen meditatie- en ademhalingsoefeningen mij om met spanning, stress en overprikkeling om te gaan. Door mij te richten op mijn lichaam en ademhaling, lukt het om ongewenste lichamelijke gewaarwordingen, gedachten en overprikkeling gemakkelijker los te laten. Zo zijn er tal van manieren om overprikkeling binnen- en buitenshuis te doseren en te verminderen.

Tips, van mij, voor de omgeving

Het begint bij het hebben van kennis over wat overprikkeling inhoudt en hiervoor begrip te tonen. Wat voor iemand zonder autisme een leuke middag terrassen is, kan voor iemand met autisme een leuke, maar ook uitputtende onderneming zijn. Dit komt door alle prikkels die erg intensief binnen komen. Ik zou je willen vragen om de wereld eens door een ‘autisme-bril’ te bekijken. Sta eens bewust stil bij alles wat je hoort, ziet en ruikt. Vaak beseffen we ons niet eens hoeveel prikkels er van buiten af op ons af komen. Door je te verplaatsen in de belevingswereld van iemand met autisme, kan het wellicht duidelijker worden wat voor impact al die sensorische waarnemingen hebben. Als er bepaalde geuren, kleuren, onregelmatigheden, of bijvoorbeeld geluiden weggenomen kunnen worden omdat ze overprikkelend werken, dan zou het fijn zijn als je deze weg kan nemen. Een omgeving prikkelarmer maken kan namelijk een hele verademing zijn voor iemand met autisme. Verder is het erg prettig om iemand wat meer tijd te geven om informatie te verwerken en te zorgen dat er genoeg schakelmomenten zijn gedurende de dag. Natuurlijk realiseer ik mij ook dat onze maatschappij hier niet volledig op is ingericht. Met deze blog wil ik dan ook niet pleiten voor een prikkelarmere maatschappij, of dat ieder mens zich maar aan mij en anderen met autisme moet aanpassen. Ik wil alleen de impact van het hebben van een prikkelverwerkingsstoornis overbrengen. Ook wil ik tips meegeven hoe je overprikkeling kan doseren en verminderen.

Hoe beweeg ik mij in onze maatschappij

Voor mij zal het altijd een uitdaging blijven om mij zo goed mogelijk te kunnen bewegen binnen onze drukke, hectische maatschappij. Gelukkig lukt het mij steeds beter om betekenis te geven aan de signalen die mijn lichaam afgeeft. Ik kan prikkels ontvangen, maar moet mijn hersenen daarna de tijd geven om de informatie te verwerken. Balans is hierin het sleutelwoord. Ik kies er bewust voor om een dagje op het terras te zitten en dan aanvaard ik de prikkels. De activiteit levert mij namelijk meer energie op dan dat het mij kost, omdat het mij plezier geeft. Ik moet er alleen wel rekening mee houden dat ik na zo’n activiteit goed mijn rust pak om de binnengekregen informatie te verwerken. Op deze manier houd ik balans in het ontvangen en het verwerken van prikkels en kan ik goed blijven deelnemen aan onze prikkelrijke maatschappij.