De zomer en litteken

Hoe reageren anderen?

Als ik Anne vraag hoe anderen op haar reageren dan geeft zij aan dat de reacties van anderen verschillen per persoon. Meestal krijgt ze geen reactie, soms een negatieve en ze krijgt heel weinig goede reacties. Ook Mandy heeft te maken met opmerkingen van buitenaf en dan vooral met de negatieve reacties. “Toen ik met mijn pas geboren dochter over straat liep met paarse littekens hebben vreemden net hard genoeg over mij gepraat. Ze zeiden dat ik gevaarlijk was. Hoe kon ik het wagen om een kind te krijgen. Ze moesten mijn dochter van mij afpakken. Ik stond achter de kassa in Duitsland, hoorde mensen die langsliepen over mij praten. Het was vreselijk. Ik schaamde mij enorm. Ook op school heeft een klasgenoot mijn wonden gezien, per ongeluk na de kook les, en heeft mij verklikt bij de docent. Mijn mentor wilde mij schorsen omdat mijn klasgenoten bang voor mij waren.” Ik herken heel erg wat Mandy schrijft. Mensen roddelden ook “nét hard genoeg” achter mijn rug om, zodat ik het kon horen. Ik hoorde bijvoorbeeld dat ze zeiden dat ik “psychopaat en ziek in m’n kop” was. Ik zal nog een voorbeeld geven. Eens stond ik in de lift met een moeder en haar kind. De moeder hield haar handen voor de ogen van haar kind. Ze keek erg afkeurend naar mijn armen. Ze wilde niet dat haar dochter geconfronteerd werd met mijn littekens.

Een ander voorbeeld dat Mandy wil geven, gaat over hoe artsen met littekens door zelfbeschadiging omgaan. “Tijdens het hechten werd een arts boos op mij. Ik neem de plek in van mensen die echt ziek zijn en ben een last volgens de arts. Dit heeft mij enorm gekwetst”. Helaas deel ik dezelfde ervaring. Toen ik mij eens moest laten hechten, was het duidelijk dat de behandelend arts zelfbeschadiging verafschuwde. Met tegenzin zette hij op een hele ruwe manier de verdovingsspuiten in mijn huid. Vervolgens zei hij: “Door jou te verzorgen en aandacht te geven, stimuleer ik jou om jezelf te beschadigen. Het is ontzettend druk op de praktijk en nu moet ik jou tussendoor helpen. Er zitten nu mensen te wachten dankzij jou. Mensen die deze snelle hulp écht hadden verdiend.”

Wat doet dit met ons?

Anne geeft aan dat vooral de negatieve reacties haar erg onzeker maken bijvoorbeeld wanneer iemand ontzettend aan het staren is, of begint te fluisteren met de persoon met wie diegene is. “Wat als ik het fout doe door met littekens rond te lopen? Dat is een onzekerheid en angst die me dwarszit. Het maakt dat ik elke ochtend weer twijfel wat ik aan ga trekken als ik naar buiten ga.”

Mandy geeft aan zich een vreselijke moeder te voelen. Dit kwam door de reacties die zij kreeg toen ze met haar pasgeboren dochter over straat liep. “Ook ik heb het warm in de zomer en wil korte kleding aan. Ik voelde mij een gevaar voor mijn kind en durfde de deur niet uit. Lange tijd durfde ik wel met korte mouwen over straat, maar na de geboorte begon ik mij weer te schamen.” Toen Mandy zonder kind over straat liep, heeft ze nooit commentaar gekregen. Ze geeft aan dat er wel werd gestaard, maar dat mensen niet reageerden. Toen Mandy studeerde, werd ze bang om naar school te gaan. “Uiteindelijk werd ik lichamelijk ziek en heb ik school niet af kunnen maken. Ik zou toch ook geen diploma krijgen. Het was een 1-jarige opleiding.” De ervaring met de arts was voor Mandy ook niet fijn. “Ik kwam voor hulp en de stap zetten om naar de HAP te gaan was al enorm. Ik voelde mij al waardeloos als mens en de hulp niet waardig. De arts heeft dit gevoel bevestigd.”

Goede reacties

“Ik zie dat jij zo veel hebt meegemaakt en je littekens stralen zoveel kracht uit. Je bent een prachtmens, blijf zo doorgaan!” Zei eens een vrouw die mijn littekens op de werkvloer zag. Haar goede reactie gaf mij erg veel kracht en een warm gevoel. Ik voelde mij gehoord.

Als ik Anne vraag, of ze ook goede reacties krijgt, zegt zij het volgende hierover: “Voor mij is een klein gebaar zoals een knipoog of glimlach al voldoende als ik al heb gemerkt dat iemand het heeft opgemerkt, of bijvoorbeeld aan het staren was. Dit is zo’n reactie die me steunt en de onzekerheid iets doet afnemen. Verder vind ik het al een goede reactie als iemand me behandelt als ieder ander.”  Ook Mandy krijgt gelukkig wel te maken met goede reacties. “Een vriendin die voor het eerst mijn littekens zag, toen mijn ex-man en ik voor het eerst bij haar en haar toenmalige partner op bezoek waren en ons voor het eerst zag, ging met mij in gesprek en was heel respectvol. Ze was niet veroordelend. Ook mijn ouders zeiden, nadat ze achter mijn zelfbeschadiging zijn gekomen dat ik gewoon T-shirts moest dragen en ik mij niet hoefde te verstoppen.”

Hoe ga je om met negatieve reacties?

Ik heb regelmatig te maken met negatieve reacties. Wat mij helpt is om erover te praten met dierbaren. Verder helpt het mij om over mijn ervaringen te schrijven. Als ik op een dag een negatieve opmerking heb gehad, probeer ik die dag juist in mijzelf te herhalen wat ik goed, of mooi, aan mijzelf vind.

Anne probeert de negatieve gedachtes van zich af te zetten. “Het is een stukje van mijn levensverhaal, een stukje dat ik niet meer kan veranderen. Het hoort bij me en voor mezelf en mijn littekens hoef ik me niet te schamen.” Toch blijft er bij haar altijd die gedachte dwarszitten over of ze het misschien toch fout doet. Ook Mandy probeert zich vooral niks aan te trekken van negatieve reacties. “Ik heb nu veel tattoos over mijn littekens en ze vallen nu niet meer zo erg op. Dit heb ik gedaan voor mijn dochter, wie nu 10 jaar is. Ik probeer mij er niets van aan te trekken. Ik weet heus wel dat ik níet gevaarlijk ben voor mijn kind. Het is vooral onmacht en onbegrip vanuit een ander.”

Hoe ga ik zelf om met mijn littekens?

“Ik heb ze nou eenmaal en daar kan ik wel heel krampachtig over doen of heel verdrietig van worden, maar het toont wel hoe ver ik ben gekomen. Het zijn immers littekens, geen open wonden.” Zegt Anne hierover. “Soms kan ik stiekem een beetje trots op mezelf zijn omdat het staat voor een hele moeilijke periode in mijn leven die ik heb overwonnen.” Toch geeft Anne aan dat op andere momenten de onzekerheid toch weer opkomt. Bij Mandy hebben haar tattoos erg geholpen bij het accepteren van haar littekens. “Ik schaam mij niet meer en laat mijn armen zo veel en graag mogelijk zien nu. Door met tattoos op de armen aan school te hebben gestaan voel ik mij zekerder.”

Voor mij is zelfacceptatie heel erg belangrijk geweest. Het is een heel proces geweest waar veel therapie bij kwam kijken. Ik heb inmiddels geaccepteerd dat ik littekens op mijn lichaam heb en dat ze niet meer verdwijnen. Soms schaam ik mij, of ben ik nog onzeker. Gelukkig zie ik nu in dat ze bij mij horen en dat mensen mij moeten nemen zoals ik ben.

Hoe kan de omgeving beter niet reageren?

Mandy geeft aan dat veroordelen en oordelen geen goede manieren zijn. “Ook het controleren van de plekken waar je je zelf beschadigd is een grote no go. Een non-suïcidecontract (welke ook voor zelfbeschadiging geldt) is ook geen optie en iemand laten beloven om het niet meer te doen is ook niet slim. Het gaat vaak om een verslaving en je hebt vaak veel therapie nodig om er mee om te leren gaan en te stoppen.” Ik vind het zelf niet fijn als er achter mijn rug om over mijn littekens wordt gepraat. Verder vind ik het niet fijn als de omgeving de focus legt op mijn littekens, want ik ben veel meer dan dat. Ook vind ik het jammer als mensen meteen oordelen, zonder dat ze mijn verhaal kennen.

Hoe kan de omgeving wél omgaan met littekens?

Ik heb liever dat de omgeving het gesprek met mij aangaat, of vragen stelt. Dit heb ik liever dan dat er achter mijn rug om over mij wordt gepraat. Verder zou ik graag willen dat de focus niet op mijn littekens ligt, maar op de mens wie ik ben. Voor Anne geldt dat precies hetzelfde. “Ik wil dat de omgeving mij net zo behandelt als ieder ander. Voor familie, vrienden en goede kennissen is het ook oké als ze even checken hoe het met me gaat. Het belangrijkste is toch dat ik net zo uniek ben en als iedereen en dat ik ook zo behandeld mag worden. Ik ben niet specialer of minder speciaal door mijn littekens.”

Mandy geeft het volgende aan, als ik haar vraag hoe de omgeving wél om zou moeten gaan met littekens: “Vooral luisteren als de drang hoog is, bieden van afleiding welke met de persoon zelf besproken is en desnoods mee gaan naar de arts als er gehecht moet worden of er ontstekingen zijn.”